Logopedia

Przygotowały: Edyta Chuchała i Beata Gierat-Hołota

12 przykazań logopedycznych wg Leona Kaczmarka.Kiedy udać się do logopedy?Artykulacja - jak ćwiczyć?Ćwiczenia przygotowujące do prawidłowej wymowy.Ćwiczenia percepcji słuchowej.Przydatne linki. Bibliografia.

12 przykazań logopedycznych wg Leona Kaczmarka:

Narządy mowy dziecka kształtują się i zaczynają funkcjonować już w życiu płodowym. Są one ogromnie wrażliwe na wszystkie bodźce fizyczne i chemiczne, zarówno sprzyjające jak i szkodliwe.
Mowa otoczenia powinna być poprawna. Do dziecka trzeba mówić wolno, dokładnie i wyraźnie, trzeba zaniechać sztucznego spieszczania i używania tzw. języka dziecięcego.
Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. Z początku jest to uśmiech, ruch rączki, przegięcie ciała. Wnet jednak nastąpią reakcje głosowe. Gdy ich brak, trzeba koniecznie zbadać słuch dziecka, gdyż może on być osłabiony.
Absolutnie nie wolno krępować dziecka w reagowaniu na aktywność otoczenia.
Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczep warg, dziąseł, podniebienia, zniekształcenia w układzie szczęk, uzębienia itp.), powinno się bezwzględnie pójść z nim do lekarza specjalisty: chirurga plastyka, ortodonty.
Dziecko leworęczne należy otoczyć specjalną opieką. W okresie kształtowania się mowy nie wolno zmuszać go do posługiwania się prawą ręką, gdyż mogą wystąpić zaburzenia mowy.
Kiedy dziecko samo zaczyna coraz więcej mówić nie wolno tej skłonności gasić np. obojętnością lub cierpką uwagą, bo wówczas dziecko zamyka się w sobie, staje się nieufne, niemieje.
Nie należy hamować żywiołowego pędu do mowy, trzeba wykorzystać ogromny ładunek uczuciowy, jaki dziecko wkłada w mowę.
Należy pilnie baczyć czy kształtowanie się mowy dziecka przebiega zgodnie z normą.
Od momentu zdobycia przez dziecko umiejętności mówienia zdaniami nie wolno bezustannie przeszkadzać mu przez ciągłe poprawianie i zmuszanie do poprawnego powtarzania, gdyż dziecko nabawi się kompleksu niższej wartości, straci zaufanie do otoczenia, przestanie mówić.
Dziecko trzyletnie monologuje, ale chce też rozmawiać z otoczeniem, zadaje mnóstwo pytań i przepada za opowiadaniami. Nie wolno lekceważyć tych faktów, gdyż pomaga to dziecku w wysławianiu się, w umiejętności wyrażania swych myśli i uczuć.
Jeśli mimo wszystko nie udało się zapobiec powstaniu defektów mowy, nie wolno opuszczać rąk. Powstające w Polsce coraz liczniejsze poradnie logopedyczne są w stanie pomóc dziecku, o ile rodzice i wychowawcy będą z nimi jak najściślej współpracować.

Kiedy udać się do logopedy?

Jeżeli dziecko skończyło 12 miesięcy i nie posługuje się najprostszymi słowami, typu: mama, bobo, tata, itd.
Skończyło 24 miesiące i nie łączy dwóch elementów razem: np. mama da, tata oć,
Gdy w trzecim roku życia mowa dziecka jest niezrozumiała dla innych,
Gdy zauważasz, że podczas mówienia zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne, np. zamiast dom – tom, daj – taj, itp.
W czasie mówienia wkłada język między zęby,
Wydaje się, że twoje dziecko ma problemy ze słuchem,
Zacina się, powtarza wyrazy, sylaby,
Skończyło 4 r. ż, a głoski s, z, c, dz wypowiada nieprawidłowo, np. sam – siam, cebula – ćebula, itp.
Skończyło 5 r. ż. i pojawiają się deformacje głosek sz, rz, cz, dż
W 6 r. ż nie używa głoski [r], zamiast niej pojawia się [l] lub [j], np. lowel, jowej zamiast rower.
Chodzi już do szkoły, ale ogromną trudność sprawia mu nauka pisania i czytania.
1
Podczas czytania myli litery podobne ( p-b-d), przestawia litery, gubi litery, pomija wyrazy.
Zawsze wtedy, gdy posiada diagnozę o niedosłuchu, autyzmie, Zespole Aspergera, Zespole Downa, niepełnosprawności intelektualnej, opóźnionym rozwoju mowy, jąkaniu, mutyzmie, zaburzeniach mowy o typie afazji, wadach wymowy.

Artykulacja, jak ćwiczyć?

Ćwiczenia warg:

Przesadne wymawianie na przemian „ a-o” .
Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.
Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.
Naprzemienne wymawianie „ i – u”.
Cmokanie.
Parskanie.
Masaż warg zębami .
Dmuchanie na płomień świecy, na watkę, na papierowe ozdoby zawieszone na nitce lub piłkę pingpongową.
Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u, i-a, u-o, o-i, u-i, a-o, e-o itp.
Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.
Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo.
Wysuwanie warg w przód, następnie krążenie wysuniętymi wargami.

Ćwiczenia języka:

Wysuwanie języka na brodę, następnie unoszenie go tak jakby miał dotknąć nosa,
Dotykanie na przemian lewego, prawego kącika ust.
Zabawa w „Język na defiladzie” :
- raz – czubek języka na górną wargę,
- dwa – czubek języka do lewego kącika ust,
- trzy – czubek języka na dolną wargę,
- cztery – czubek języka do prawego kącika ust.
Dokładne i staranne oblizywanie warg.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego:

Chrapanie,
Ziewanie,
Naśladowanie dźwięków wydawanych podczas płukania gardła wodą,
Picie przez słomkę o różnej długości i grubości napojów rzadszych i gęstszych
Naśladowanie przeżuwania krowy – żuchwę przesuwać raz w lewą raz w prawą stronę.

Ćwiczenia oddechowe:

Dmuchanie na płomień świecy, na wiatraczek.
Dmuchanie na piłkę pingpongową lub zwitki waty.
Dmuchanie na piłkę pingpongową lub kulę z waty zaczepioną na nitce.
Dmuchanie przez rurkę do szklanki z wodą, do miski na umieszczone tam lekkie przedmioty (piłki pingpongowe, kawałki styropianu, papierowe statki).
Chuchanie na dłonie, na szybę, lusterko.
Puszczanie baniek mydlanych.
Nadmuchiwanie balonów i gumowych zabawek.
Odliczenie na jednym wydechu.
Powtarzanie zdań na jednym wydechu (krótkie, potem coraz dłuższe).

Ćwiczenia przygotowujące do wymowy głosek s, c, z, dz:

Wysuwanie języka i cofanie go;
Na przemian pokazywanie języka szerokiego i wąskiego;
Układanie języka za dolnymi zębami i cofanie go;
Oblizywanie dolnych ząbków po stronie wewnętrznej;
Układanie języka w rulonik;
Otwieranie i zamykanie buzi- język ułożony za dolnymi zębami;
Liczenie ząbków dolnych dotykając czubkiem języka po stronie wewnętrznej;
Kilkakrotne powtarzanie uśmiechów;
Dmuchanie np. na skrawki papieru, piłeczkę pingpongową, picie napojów przez słomkę.

Ćwiczenia przygotowujące do wymowy głosek sz, ż, cz, dż:

Kląskanie językiem- naśladowanie odgłosu kopyt konia;
Dotykanie czubkiem języka górnych zębów po stronie wewnętrznej- buzia szeroko otwarta, następnie cofanie języka;
Liczenie ząbków górnych dotykając czubkiem języka po stronie wewnętrznej;
Wysuwanie zaokrąglonych warg w kształcie ryjka;
Naśladowanie pyszczka rybki, otwieranie i zamykanie wysuniętych warg;
Unoszenie języka do podniebienia, a następnie cofanie języka w kierunku gardła;
Naśladowanie mlaskania.
Cmokanie.

Ćwiczenia przygotowujące do wymowy głoski r :

Kląskanie językiem- naśladowanie odgłosu kopyt konia;
Rozciąganie języka w jamie ustnej tak, aby jego boki dotykały ząbków, a następnie wysuwanie szerokiego języka;
Delikatne żucie brzegów języka;
Liczenie górnych a następnie dolnych ząbków dotykając czubkiem języka po stronie wewnętrznej;
Masaż języka, czyli wysuwanie i wsuwanie języka przez lekko zbliżone zęby;
Zdmuchiwanie skrawków papieru z czubka języka;
Szybkie wymawianie dziąsłowych głosek T, D oraz T, D, N;
Powtarzanie sylab: de, te, dy, ty.
Śpiewanie różnych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly;
Naśladowanie dźwięków: budzika- drrryń, gry na trąbce- tra, tro, tre, parskania konia- prrry.

Ćwiczenia – percepcji słuchowej:

Rozpoznawanie odgłosów wywołanych celowo przez prowadzącego (po uprzednim zapoznaniu się z nim);
Rozpoznawanie głosów zwierząt, pojazdów lub sprzętów gospodarstwa domowego nagranych na płycie;
Zabawa „Kto zawołał?” – rozpoznawanie głosu wołającej osoby;
Rozpoznawanie dźwięków instrumentów muzycznych, zwierząt, odgłosów natury;
Wsłuchiwanie się w ciszę;
Naśladowanie przez dziecko wystukiwanego rytmu;
Rozpoznawanie początkowej lub końcowej głoski w wyrazach;
Wyodrębnianie wyrazu rozpoczynającego się daną, umówioną głoską z ciągu różnych wyrazów wypowiadanych przez prowadzącego;
Wyodrębnianie danej, umówionej sylaby z ciągu różnych sylab wypowiadanych przez prowadzącego;
Liczenie sylab w wyrazach;
Zabawa w kończenia słów;
Wyodrębnianie wyrazów w zdaniu;
Zabawa w szukanie rymów do danego wyrazu;
Odróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej – dziecko klaszcze, gdy usłyszy nieprawidłową wymowę, podnosi rękę słysząc głoskę zdeformowaną itp.
Łączenie sylab w wyrazy;
Łączenie głosek w wyrazy;
Różnicowanie wyrazów podobnie brzmiących np.: półka- bułka, myszka- miska, bąk- pąk.
Szukanie ukrytych wyrazów w innych wyrazach np.: ser-ce, skak-anka.
Odtwarzanie ciągu cyfr lub wyrazów wcześniej wypowiedzianych przez rodzica w odpowiedniej kolejności;
Wspólna nauka rymowanek, wierszyków.